"Bir heykelin ardındaki gerçekler" Abdulkadir Hazman yazdı...

"Bir heykelin ardındaki gerçekler" Abdulkadir Hazman yazdı...

"Paşanın kim olduğundan çok, insanların o ormanlar kralı Aslana tasma takıp yanında süs köpeği gibi bulundurmasına şaşırıyor olmalarıdır. "

Palabıyık Hasan Paşa ya da herkesin bildiği Cezayirli Gazi Hasan Paşanın Çeşme Kalesinin önündeki heykeline bir bakan sanırım birkaç defa daha bakıyordur. Paşanın kim olduğundan çok, insanların o ormanlar kralı Aslana tasma takıp yanında süs köpeği gibi bulundurmasına şaşırıyor olmalarıdır. 

fotograf-1.jpg

Cezayirli denmesine bakıp da sakın onu Cezayirli sanmayın. Cezayirli Gazi Hasan Paşa aslen Kafkasyalıdır. Doğum tarihi tam bilinmese de 1714 tarihi kabul edilmektedir. Çok küçük yaşta İran sınırında esir düşer ve Tekirdağlı Tüccar Hacı Osman Ağa adlı şahıs tarafından satın alınır. Hacı Osman Ağanın yanında yetişen, cesareti ve akıllılığı ile dikkat çeken bu genci Hacı Osman Ağa azat eder; o da 1738 de Yeniçeri Ocağına kaydolur. Gerek Rus ve Avusturya ile yapılan savaşlarda gerekse Belgrat kuşatması sırasında ne yaman bir asker olduğunu kanıtlar ve Tekirdağ’a dönerek eski efendisi olan Hacı Osman Ağanın kızı ile evlenir.

fotograf-2.jpg

Cezayirli Gazi Hasan Paşa kendi isteği ile hayatını idame ettirmek için Cezayir’e kendi yetiştirdiği leventlerle yola çıkar.  Cezayir yolunda İspanyollara ait bir gemiyi ele geçirerek onu da yanında götürünce Cezayir Dayısı onun bu cesareti üzerine hem ele geçirdiği gemiyi hem de Tlemsen sancağını ona verir. İşte bu büyük itibar ona ‘’Cezayirli’’ lakabını takılmasına da neden olur. Cezayir’de ki bu yükselişi ve çok sert kararları yüzünden Cezayirli kaptanlarla ile arasının açılmasına neden olur ve İstanbul’a dönmek zorun da kalır. 1761 de Osmanlı Donanmasına Kalyon kaptanı olarak giren Cezayirli Gazi Hasan Paşa hızla yükselerek 1767 de Kapudane rütbesine kadar yükselir. Birçok savaşa katıldıktan sonra 1770 de Koyun ada savaşlarında donanmanın yenilmesi ve Çeşme faciası olarak da bilinen Rusların İngilizlerinde yardımıyla Çeşme Limanında ki Osmanlı Donanmasını imha ettikten sorumlu tutulan paşa,  Ruslar aynı yıl içinde Limni adasını işgal etmek istemeleri üzerine Cezayirli Gazi Hasan Paşa kendine sadık leventleri ile adaya gizlice çıkıp Rusların Limni kalesini işgal etmesini engeller ve bu savaşta yaralanması üzerine de kendisine ‘’Gazi’’ unvanı verilir. 

fotograf-3.jpg
Cezayirli Gazi Hasan Paşa'ya sadaretin tevcih edilmesine dair belge.

I.Abdülhamid’in çok güvendiği ve en önemli Kaptan-ı deryası Cezayirli Gazi Hasan Paşa III. Selim döneminde gözden düşmesine rağmen Suvarov kalesinin tekrar alınmasını sağladığı için padişah III. Selim tarafından Sadrazam tayin edilmiştir. Osmanlı’da ki 16 yıllık Kaptan-ı deryalığı sırasın da donanmanın modernleşmesi ve bahriyede çağdaş eğitimin kurulması konusunda ki çalışmaları aslında onun en büyük başarılarıdır. Tek evladı olan kızını küçük yaşta kaybetmesi onun tüm servetini hayır işlerine harcamasına vesile olmuştur. 1790 da bu gün Bulgaristan sınırları içerisinde kalan Şumnu’da vefat eden Cezayirli Gazi Hasan Paşanın mezarını yeri tam olarak bilinmemekle birlikte İstanbul Kasımpaşa semtine de ki mezarlıkta karısı ve kayınpederinin arasında temsili mezar taşıyla yatmaktadır. Fakat bazı tarihçilere göre de mezarı Şumnu da Yeni çeri ocağının yanında yaptırdığı Bektaşi tekkesinde bulunmaktadır. 

fotograf-4.jpg
’Bulgaristan-Şumnu

Cezayirli Gazi Hasan Paşa cesur bir komutan olmakla birlikte hata yapanlara karşı acımasız tavırları yüzünden çok sıkça eleştirilmesine rağmen bu davranışlarında hiç taviz vermeden yaşamını sürdürmüştür. Paşanın kişiliğini sanırım en iyi anlatan Reşat Ekrem Koçu’nun Elisabeth Craven’nin 1786 Türkiye adlı eserinden yapmış bu çeviridir. ‘’Kaptan Paşanın hükümdar üzerinde büyük bir nüfuzu var. O İstanbul’dan çıktığı zaman Padişah kendisini tehlikede sanıyor. Cesur ve şiddetli bir adam. Bir yangında vazifelerini gayretle yapmadıkları için ibret olmak üzere dört Yeniçeriyi ateşin içine attıran bu adam, yanında köpek yerine bir aslan gezdiriyor. Hatta bir gün aslanı divana bile götürür. Nazırlar dehşet içinde kalırlar. Bir kısmı pencereden atlayıp kaçar. Bir tanesinin de bu sırada bir yeri kırılır. Kaptan Paşa o gün divanda tek başına kalır.’’ 

fotograf-5.jpg
Cezayirli Gazi Hasan Paşa’yı tasvir eden yağlı boya tablo. İstanbul Deniz Müzesi

Cezayirli Gazi Hasan Paşa ya da Palabıyık Hasan Paşanın İstanbul Kasımpaşa da onca yatırım ve çalışmasına karşılık heykelinin bulunması normal de bizim İzmir- Çeşme’de de heykelinin bulunması Koyun adaları deniz savaşını başında bulunması ve yenilmemizin ardında Çeşme Limanında tüm donanmamızın yakılmasının mükâfatı mıdır? Ben yıllardır anlamadım ya siz anladınız mı? 

Kaynakçalar:

-Fevzi Kurtoğlu, 1768-1774 Türk –Rus Harbinde Akdeniz Harekâtı ve Cezayirli Gazi Hasan Paşa. İstanbul 1942

-İ.Hakkı Uzunçarşılı, ‘’Cezayirli Gazi Hasan Paşa’ya Dair’’ TM, VII-VIII/1(1942)

-Kemal Beydilli, 1790 Osmanlı –Prusya İttifakı. Meydana Gelişi- Tahlili-Tatbiki. İstanbul 1984

HABERE YORUM KAT
UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
2 Yorum