Mehmet ÖZDOĞRU- İzmir Kemalpaşa’da Türkiye’nin ilk özel boğa sperm üretim tesisi olan Egevet Sperm Üretim Merkezi’nde basın toplantısı düzenleyen Koek Biyoteknoloji firması, hayvanlarda kullanılan çip teknolojisi ‘Fertile Bovine’ adlı ürününü tanıttı. Hayvancılık tesislerinde ve çiftliklerde büyükbaş hayvanlara suni tohumlama için kullanılan dondurulmuş boğa spermi, normal teknolojiden üretimde kullanılan farklı olarak, çip yöntemiyle üretilen dondurulmuş sperm ile yapılan suni tohumlamada başarı oranını ikiye katlıyor.

Biyoteknoloji alanında ‘Dünyayı Değiştirecek 35 bilim insanı’ arasında gösterilen Türk bilim insanı Prof. Dr. Utkan Demirci tarafından Harvard Üniversitesi’nde geliştirilen mikroçipler, İzmir’deki Depark Laboratuvarları’nda üretiliyor. Prof. Demirci halen 40 kişiye ulaşan araştırma ekibiyle çalışmalarına Stanford Üniversitesi'nde devam ediyor. Çipler, spermler arasında en kaliteli ve sağlıklı olanı tespit ediyor. Böylece az sayıda sperme sahip olsalar bile erkeklerin kısırlık sorununa çare olarak dünyanın birçok ülkesindeki tüp bebek merkezlerinde insanlara yönelik, yaygın olarak kullanılıyor.

“HAYVANCILIKTA VERİM ARTACAK”

Prof. Dr. Demirci, mikroçiplerin spermlerin doğal ortamda döllemeyi gerçekleştirirken izlediği yol ve davranışları taklit edilerek geliştirildiğini belirterek, “Doğal ortamda spermler anne adayına geçtikten sonra nasıl ki mikro kanallarda yarışarak yol alıyor, zayıf olan spermler elenip yumurtaya değebilen en iyi sperm döllemeyi sağlıyorsa, mikroçiplerde de bu düzenek yer alıyor. Yöntemde baba adayından alınan sperm örneklerinin görevi döllemeyi sağlayacak en iyi spermi seçmek olan mikroçipteki kanallara konulup doğal ortamındaki gibi yarışmaları sağlanıyor. Çipler kromozom yapısı en iyi olan, DNA’sı hasar görmemiş spermleri kolaylıkla elde etmeyi sağlıyor. Böylece gebelik şansı yükseliyor, düşük yapma riski de daha az oluyor. İnsanlarda uyguladığımız bu yöntemin bir benzerini hayvanlarda da suni tohumlama için uygulamaya başladık. Çiple elde edilen sperm ile yapılan suni tohumlama hem gebelik oranını artırıyor, hem de sağlıklı gebeliklerle hayvanlarda hastalık, düşük, ölüm gibi olaylara daha az rastlanıyor. Öyle tahmin ediyorum ki, bu teknolojiyle hayvancılıkta uzun dönemde verim büyük oranda artacak” diye konuştu.

“BAŞARI ORANI ARTTI”

Teknolojiyi tesislerinde uygulayan Egevet Kurucu Ortağı Ahmet Gedik, mikroçip yönteminin bir süredir uyguladıklarını ve sonuçların oldukça başarılı olduğunu belirterek, “Ülkemizin büyükbaş hayvan ihtiyacına cevap vermek için 1997 yılında Türkiye’nin ilk özel boğa sperm üretim tesisini kurduk. Ülkemizde köylerde, çiftliklerde ve hayvancılık tesislerinde veteriner hekimler veya teknisyenler tarafından hayvanın doğal yollarla gebe kalmasını beklemeden laboratuvarlarda özel olarak üretilmiş, sağlık garantisi olan dondurulmuş boğa spermi hayvanlara uygulanarak, suni tohumlama işlemi yaygın olarak yapılıyor. Egevet Tesisi’nde yılda 1 milyon doz sperm üreterek Atafen firmamız kanalıyla piyasaya sürüyoruz. Her ne kadar en iyi ırkta boğalar çiftliğimizde en iyi şartlarda bakılıyorsa da, hava şartlarının değiştiği dönemlerde, hayvanlar ısı stresine girdiği için aldığımız sperm örneklerini mikroskopta incelediğimizde hareketli spermi bulamadığımız için atıyorduk bundan önce. Şimdi bu çipler sayesinde çöpe atılacak spermlerde bile en iyi spermleri bulup, yüzde 80-90 oranında başarı elde ediyoruz. Normal şartlar altında tohumlama yapılacak hayvanın bakım ve beslenme sorunu olmadığı ve tohumlama zamanı doğru ayarlandığında bir hayvanın suni tohumlamayla gebe kalma oranı yüzde 60’larda iken, çip yöntemiyle yapılan suni tohumlamayla gebelik şansı yüzde 90’a yakın bir orana çıkıyor. Bu, çok iyi bir rakam.”

ÇİPLER NE FAYDA SAĞLIYOR?

-              DNA kalitesi ve fizyolojik olarak en iyi durumdaki spermlerin seçilmesini sağlıyor ve suni tohumlama yapılan hayvanın gebelik şansı daha çok artıyor. Gebelik sağlıklı olduğu için hayvanda düşük yapma, hastalık gibi daha az olacağı için verimi arttırıyor.

-              Laboratuvarda uzun işlemlerin ortadan kalkması ile sadece 30 dakika gibi kısa bir sürede en verimli sonucun elde edilmesini sağlıyor.

-              Günümüzde kullanılan yöntemlerin aksine santrifüjleme, karıştırma gibi fiziksel olarak canlı hücreye zarar verebilecek olan basamakları kullanmıyor.

-              Kullanımlarının kolay olması ve tekrarlanabilen sonuçlar vermesi sebebi ile teknisyen, malzeme ve solüsyon gibi değişkenlerden kaynaklanan hata ve işlem farklılıklarını ortadan kaldırıyor