Aynanın karşısına geçtiğimizde birçoğumuz kendimizde beğenmediğimiz noktalar buluruz. Kimimiz burnunun daha kalkık olmasını isteyebilir, kimimiz çillerinin olmaması veya daha zayıf olmayı dileriz. Peki, bu durumun çok ciddi bir takıntıya dönüşebileceği ve hayatınızı şekillendirmeye başladığını düşünseniz…

Birçok kişi için kusurları, hayatının merkezinde yer alır, gününün büyük bir bölümünü kusurlarını düşünerek geçirir. 

Beden dismorfik bozukluğu nedir?

Kişinin vücudundaki hayali bir kusuru aşırı derecede kafasına takıp sürekli uğraşıp durmasıyla oluşan belirgin klinik duruma beden dismorfik bozukluğu denir. Her ne kadar hastada küçük bir kusur varsa bile psikolojik gerilimle ortaya çıkan sıkıntı kusurdan çok daha şiddetlidir. Kişinin en sık üzerinde durduğu beden alanları ise saç, yüz, burun, cilt ve gözlerdir.

 Kişinin ilgisi sürekli bedenindeki olan veya olmayan kusurlar üzerinde olduğundan kusurlu olduğunu düşündüğü alanlar zamanla değişiklik gösterebilir. Yani bir ay boyunca burnunu beğenmezken sonra saçlarıyla ilgili kaygı hissedebilir. Devamlı olarak aynada kusurlu bölgesini inceler, bu durum kişinin sosyal çevresinden uzaklaşmasına ve toplumsal faaliyetlerden kaçınmasına neden olur. Hayali kusurlarını o kadar çok kafasına takar ki, hayali kusurunu makyaj, giyim tarzı ile değiştirmek için büyük çaba sarf eder.

Hayali kusurların gölgesinde bir hayat…

Beden dismorfik bozukluğu olan hastalar, görüntülerinin birçok yönünün çekici olmadığını, şekil bozukluğu gösterdiğini kısacası normal ve doğru olmadığını düşünür. Beden dismorfik bozukluğu olan bireylerin zihinsel meşguliyetleri sıkıntı verici, zaman alıcı, sıklıkla direnilmesi ve kontrol edilmesi güçtür. Dolayısıyla sosyal izolasyonu alevlendirir. Düşük özgüven, utanma ve reddedilme korkuları da sıklıkla beden dismorfik bozukluğuna eşlik eden diğer özelliklerdir.

Sürekli kendilerini güzelleştirme ve normalleştirmeye çalıştıkları için, kendileriyle çok ilgilidirler. Bazı hastalar kompulsif olarak saçlarını keser, saçları eşit veya "tam düzenli" hale getirmeye çalışırlar. Bazıları plastik cerrahiyi tek yol olarak görür. Hatta bazı kişiler bedeni iple bağlama, başın etrafını veya yüzü çorapla sıkma gibi ilginç davranışlar gösterebilirler. Üstelik bu durum anksiyeteyi azaltmak yerine daha da arttırır. 

Belirtileri nelerdir?

• Kusurlarını sık sık başkalarıyla karşılaştırma,
• Beğenmediği yerlerini sürekli ayna veya yansıyan herhangi bir yüzeyle kontrol etme,
• Hayali kusuru saklamak için elleri ya da duruşu kullanmak,
• Kişinin saçını ve cildini yolması,
• Tuvalet ve bakım ritüellerini özenle yerine getirme,
• Kusurlarıyla ilgili abartılı ve detaylı araştırmalara girmesi,
• Fark edilebilir kusur hakkında içini rahatlatma arayışı ya da diğerlerini bunun anormal ya da aşırı olmadığına ikna etmeye çalışma,
• Fark edilebilir kusurun görünebileceği sosyal durumlardan kaçınma,
• Aşırı utangaçlık, sosyal fobi,
• Kaygının şiddetli olduğu durumlarda intihara teşebbüs.

Çoğu hastanın belirgin takıntıları vardır

Beden dismosfik bozukluğu olan hastalarda tekrarlayan kompülsif davranışlar sergiler. Bu davranışlarını kontrol edemezler. Örneğin burnunu beğenmediği için kendi burnunu başkalarınınkileri ile karşılaştırır veya zayıf olduğu halde kendini kilolu bulabilir ve bir beden daha zayıflamak isteyebilir. En çok kafaya takılan ve kaygıya yol açan vücut bölümleri ise aşağıdaki gibidir;

• Burnun şekli ve büyüklüğü,
• Göğsün şekli ve büyüklüğü,
• Kellik,
• Vücuttaki tüy ve kıllar,
• Akne ve sivilceler,
• Ciltteki lekeler,
• Cinsel organın büyüklüğü ve şekli,
• Çok küçük olarak algılanan kaslar.
• Sosyal hayatı bitirme noktasına gelebilir

Görüntüyle meşguliyet iş ve sosyal hayata yoğunlaşmayı zorlaştırabilir. Bu durum sosyal izolasyonu pekiştirir. Kişi kusurları sebebiyle özgüvenini yitirebilir. Hatta iş veya okullarını yarıda bırakabilirler. Arkadaşları azdır, karşı cinsle arkadaşlıktan ve diğer sosyal temaslardan uzak dururlar. Görüntüleri ile ilgili farkındalıkların arttığı plaj, restaurant ve alışveriş merkezi gibi ortamlardan kaçınabilirler. 

Nasıl tedavi edilir?

Beden disformik bozukluğu olan hastaların çoğu ilk önce plastik cerrahlara gitse de ilk başvurulması gereken psikiyatristlerdir. Çünkü bazı hastalarda çoğu zaman fiziksel bir kusur olmamaktadır ki zaten sorun kusur da değil algılama biçimindedir. Tedavisi güç bir hastalık olmakla beraber seratonin geri alım inhibitörlerinin (SRI) ve bilişsel davranışçı yaklaşımların etkili olduğunu gösteren bulgular vardır.