Bugün haftaki köşe yazımda, Covid-19 pandemisiyle öneminin farkına daha da vardığımız sağlık hakkından bahsetmek istiyorum. 

Sağlık hakkı, uluslararası alanda ve ulusal alanda koruma altına alınmış sosyal bir haktır.  

Birleşmiş Milletler Evrensel İnsan Hakları Bildirgesi’nin 25/1. maddesinde “Her şahsın gerek kendisi gerekse ailesi için, yiyecek, giyim, mesken, tıbbi bakım, gerekli sosyal hizmetler dâhil olmak üzere sağlığı ve refahını temin edecek uygun bir hayat seviyesine ve işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, ihtiyarlık veya geçim imkânlarından iradesi dışında mahrum bırakacak diğer hâllerde güvenliğe hakkı vardır.” denilmek suretiyle sağlık hakkına yer verilmiştir. 

Anayasamızın ‘’Sağlık Hizmetleri ve Çevrenin Korunması’’ başlıklı 56. maddesinde, ‘’Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. 

Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.

Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, iş birliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler.

Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.’’ hükmüne yer verilerek sağlık hakkı güvence altına alınmıştır.

Gerek uluslararası alandaki düzenlemelerde olsun gerekse de ulusal mevzuatımızdaki düzenlemelerde olsun sağlık hakkı devlete pozitif yükümlülükler getiren sosyal bir hak olarak kabul edilmektedir. Bu yönüyle Devlet bireylerin ruh ve beden sağlığını koruyacak ve insanların ulaşılabilecek en yüksek sağlık standardından eşit şekilde faydalanmasına olanak tanıyacak bir sağlık sisteminin kurulmasını sağlayacak önlemler almakla yükümlüdür. 

Sağlık hakkından etkili bir şekilde yararlanabilmek için sosyal güvenlik hakkının da sağlanmış olması gerekmektedir. Bu bakımdan sağlık hakkı ile sosyal güvenlik hakkının birbirini tamamlayan iki hak olduğunu söyleyebiliriz. Buradan hareketle ancak yoksul, muhtaç, yaşlı, engelli bireylere de gerekli olanakların sağlanmasıyla herkesin sağlık hakkından eşit şekilde faydalanmasının mümkün olabileceğini söylemek gerekir. Bu yönüyle bireylerin ve bir bütün olarak da toplumun refahı için çok gerekli olan sosyal güvenlik ve sağlık hakkının sadece öneminin kavranması/kavratılması değil, istisnasız herkesin bu haklardan yararlandırılmasının sağlanması Devlet için bir zorunluluktur. Devlet’in, bireylere herkesin eşit olarak yararlanabileceği en yüksek sağlık standartlarını sağlayacak bir sağlık sistemi kurması gerekmektedir. 

Covid-19 pandemisi, diğer pek çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de sağlık sistemini neredeyse çökme noktasına getirmiştir. Artan vakalar, ölümler, yoğun bakım doluluk oranları karşısında kişilerin sağlık haklarından yararlanabilmesi olanağı neredeyse kalmamıştır. Bu bakımdan gerekli önlemlerin derhal alınmasını gerekmektedir.