Her ne kadar aynı gelişim evrelerinden geçseler ve hatta aynı anneden doğup aynı ailede büyüseler bile her çocuk farklıdır. Çocukların parmak izlerinin özel olduğu gibi öğrenme stilleri ve yetenekleri de birbirinden ayrılır. Çocuklar aynı öğrenme ortamlarından ve yöntemlerinden farklı şekillerde etkilenirler. Kendi öğrenme stillerinde, ilgi ve gereksinimlerini karşılayabilmek için çoklu zekâ yaklaşımını temel almak gerekir.
Nedir bu çocuklu zeka diyecek olursanız,
Çoklu zeka kuramı, sadece zihinsel yeteneklerin ön plana çıktığı algılama, dikkat ve koordinasyon süreçlerine odaklı olan mantıksal zekayı da (IQ) içinde barındıran fakat sadece zihinsel süreçlerden ibaret olmayan ve çocuğun bütüncül zeka tiplerinin hepsini kapsayan bir yaklaşım olarak karşımıza çıkar. Bu yaklaşımda sözel-dilsel zekâ, mantıksal - matematiksel zekâ, içsel zekâ, görsel - uzamsal zekâ, ritmik-müzikal zekâ, sosyal zekâ, bedensel - kinestetik zekâ, doğacı - doğal zekâ gibi farklı zeka türleri mevcuttur.
Günümüzde çocuğun zeki olarak kabul edildiği matematiksel zeka dışında kalan zeka ve öğrenme türleri daha az bilindiği için bir çocuğun zeki olup olmadığı genellikle zihinsel becerileri ve matematik yeteceği olarak görülme yönünde eğilim vardır. Oysa biricik ve özel olan her bir çocuğun bire bir aynı şeyleri yapabiliyor ve aynı şeylerden keyif alıyor olması mümkün değildir ve bu durum olsa olsa tekdüzeliğin işareti olabilir. Örneğin İdil Biret’in, Nasuh Mahruki’nin, Naim Süleymanoğlu’nun, Abidin Dino’nun ya da Frida Kahlo’nun yetenek ve zeka türünün Oktay Sinanoğlu ya da Aziz Sancar ile aynı olmadığını görmek zor değildir.
Çocuğumuzun zeka, ilgi ve yetenek türünü nasıl keşfedebilir ya da geliştirebiliriz diye bakacak olursak, öncelikle çocuğumuzu gözlemlemek ve tanımak büyük önem taşıyor. Çocuğun ilgi duyduğu alanların belirlenmesi, keyif alarak oynadığı oyun ve oyuncakların incelenmesi, gelişiminin üzerinde performans gösterdiği alanların tespit edilmesi birincil derecede bize bilgi veren kaynaklar oluyor genellikle. Yaptığı resimler, dinlemekten keyif aldığı müzik, doğaya karşı yaklaşımı, kendisini ifade etme becerisi, diğer insanlarla ilişkisi, olay ve durumlar karşısında tepkileri, yalnız olduğundaki tepki ve tercihleri bizlere aslında çocuğun zeka tipi ve ilgi alanlarına dair sinyaller verebiliyor. Kendini sözcüklerle dans ederek ifade eden bir çocuk ile çizdiği resimler ve kullandığı renkler ile ifade eden çocuğun hem iletişim dili hem de ilgi ve yeteneklerinin farklı olduğundan bahsetmek mümkün. Öyleyse öncelikle çocuğu yakından gözlemleyerek elde edilen bildiler doğrultusunda her bir zeka ve yetenek türüne dair liste oluşturmakta fayda var.
Her yetenek ve ilgi (zeka türü) alanının kendine özgü ön plana çıkan yönlerini öğrenen ebeveynin kendi çocuğunun alanını keşfetmesi daha kolay olacaktır.
İyi bir konuşmacı ve dinleyici olan, yazma becerileri gelişmiş, hafızalarını iyi kullanabilen çocukların sözel-dilesel zekalarının gelişmiş olduğundan bahsedilebilir. Bu çocuklar sorulan Bilmeceler, anlatılan hikayeler, sözcük oyunları ve kitaplarla desteklenebilirler.
Rakamlardan ve karmaşık hesaplardan hoşlanan, matematik, fen bilgisi gibi sayısal dersleri seven ve bu disiplinler ile ilgilenen, zihinden işlemleri kolaylıkla yapabilen, analitik bağlar kurabilen çocukların mantıksal zekaları gelişmiştir ve satranç, dama ve kutu oyunları ile desteklenebilirler. Farklı - benzer ilişkisi kurabilecekleri etkinlikler, algılamaya yönelik faaliyetler ilgi alanlarına girecektir.
Hayal ettiğimiz her türlü şekil, desen ve tasarımları içeren zeka türü görsel uzamsal zeka olarak adlandırılmaktadır. Hayal kurabilme becerisi yüksek olan, arkadaşlarına göre daha çok hayal kuran ve bunu tasarımlarla destekleyen, resim yapma yeteneği gelişmiş ve resim yapmaktan zevk alan, öğrenme modeli olarak çizim ve resimleri kullanan çocukların görsel - uzamsal zekaları diğerlerine göre daha fazla gelişmiştir. Resim, tablo, grafik gibi uyaranlarla; müze, atölye gibi mekanlarla ve renklerle desteklenebilirler.
Eğer çocuğunuz kendini iyi motive edebiliyor, duygularının farkına varabiliyor, grup oyunları yerine bireysel oyanları tercih ediyor ve kendisi ile barışık ve mutlu ise içsel zekasının gelişmiş olma ihtimali yüksektir. Çocuğunuzu hediye ettiğiniz bir günlükle, kişisel gelişim faaliyetlerine götürerek ya da olaylar hakkında kendi yaşamı arasında bağ kurmasını sağlayarak destekleyebilirsiniz.
İnsanlarla bir arada olmayı seven, grup - takım oyunlarında oynamaktan keyif alan, liderlik vasıflarına sahip çocukların Sosyal - kişilerarası zekalarının gelişmiş olduğunu söylemek mümkündür. Bu çocuklar kulüplerle, sosyal katılım gerektiren aktivitelerle ve grup oyunları ile desteklenebilirler.
Doğada olmayı, gözlem yapmayı, bitki ve hayvanları incelemeyi seven; toprakla ilgilenmekten zevk alan ve bu alanlarda proje üreten ya da açık havada keyif alan çocukların doğal zeka alanında diğerlerine göre daha iyi olduğunu görebilirsiniz. Söz konusu çocuklar daha fazla açık hava etkinlikleri, doğa gezileri, hayvanat bahçesi - botanik bahçeler gibi faaliyetlerle desteklenebileceği gibi kelebek koleksiyonu, su altı dergileri, izcilik, kampçılık gibi etkinliklerle de motive edilebilir.
Müziksel Zeka ise ritm ve müzik ile ilgilidir. Doğadaki melodi ve sesleri diğer çocuklardan daha iyi algılayarak, değerlendirebilen ilgi ve yetenek alanıdır. Bu yeteceğe sahip olan çocuklar şarkı sözlerini iyi hatırlar ve müzik kulakları daha gelişmiştir. Farklı müzik türlerini dinleterek, enstrümanları keşfetmeleri sağlanarak ve orff-ritim gibi alternatif derslerle desteklenebilirler.
İlgi ve yatkınlık çocuktan çocuğa değişen bir süreçtir çünkü başta da bahsettiğim gibi her çocuk özel ve biriciktir. Zamanla eğitimle ve iletişimle farklı yatkınlıklar kazandırmak ya da farklı zeka türlerinde ilerleme kaydetmek mümkündür. Çocuğunuza sadece eksik olduğu alanlarda özel ders aldırmak ya da onu kendi istekleriniz doğrultusunda geliştirmek yerine ilgi alanına giren, yeteceğini kapsayan alanlarda desteklemeniz çok daha verimli ve keyifli olacaktır.